Nederland kent diverse hunebedden. Echter in verhouding met andere landen in Europa hebben we er toch niet zo veel. Nederland kent zo'n 54 hunebedden, waarvan 52 in de provincie Drenthe . Denemarken heeft er 3500 en Zweden 4000. Ons buurland Duitsland heeft ze ook in grote getalen. Voornamelijk de landstreek Hümmling die tevens een hunebed in haar wapen heeft.
Oorsprong en benaming
In het voorlaatste ijstijdperk voerden ijsmassa's stenen van Scandinavische oorsprong aan. Het ijs begon te smelten en de stenen bleven liggen. Diverse geschiedkundigen beweren dat Drenthe in die tijd vol moet hebben gelegen met stenen. Toen 3500 tot 2900 jaar voor onze jaartelling(Jonge steentijd) het Trechterbekervolk ons land binnentrokken, lag het materiaal voor de hunnebedden voor het oprapen. Dit Trechterbekervolk dankt zijn naam aan het feit dat de door hen gemaakte stukken aardewerk in de hunebedden zijn teruggevonden.
De stenen van een hunebed zijn zwaar. Heel zwaar. Gemiddeld 20 tot 30.000 kilo. Vanwege het gewicht heeft jarenlang niemand willen geloven dat mensen deze bouwwerken hebben gemaakt. In de jaren die volgden dacht men dat het het werk was van van reuzen of de duivel. De hunebedden werden dan ook door de inwoners van Drenthe "Duivelskut" of "Duivelseers" genoemd.
Tot op de dag van vandaag geloven mensen dat het volk de "Hunnen" de maker was van deze graven. Dit is niet geval. De Hunnen hebben er niets mee te maken. Hunebed is een verbastering van een woord waarvan de betekenis helaas verloren is gegaan. Echter, als je blijft zoeken in de oude boeken kan je wel iets van een betekenis vinden. Een dode werd vroeger gewikkeld in een laken en daarna dichtgebonden. Eeuwen later volgde de bekende uitvaartkist. Het laken werd vervangen voor een hemd. Veel namen die vroeger het laken aanduidden, zijn voor het hemd gaan gelden. Zo ook "hennekleed". Deze term werd door het hele land gebruikt. Vermoedelijk is de term hennekleed de oudste benaming. Ook het woord Huynen zet de geschiedkundigen aan het denken. DIt is namelijk een oud-Nederlands woord voor reuzen.
Giftige planten hadden vroeger een naam die met henne begon. Zoals hennebeet of hennebloem. Naast de giftige planten is er ook een stuk grond bij Hummelo in de Gelderse Achterhoek. Dit stuk grond heeft in de volksmond de benaming "Hennedal" . Dit is een voorchristelijke begraafplaats geweest. "Hennedal" is daarom mede te verklaren als "dal van de dood". Conclusie: de woorden 'henne, 'henna', 'hene', 'hune', hebben maar één betekenis en dat is 'dood'. Een hunebed is dan ook wel een 'doodsbed'.
De hunebedden zijn gemaakt door de Trechterbekermensen. Zij waren de eerste landbouwers in ons land. Ook wel "jagers en verzamelaars" genoemd.
Inrichting
De meeste hunebedden liggen in oost-westelijke richting. De kelder is naar de opkomende zon gericht. De toegang is aan de zuidzijde. In de toegangspoort ligt een drempelsteen. De kelder is een rechthoekige, donkere ruimte. Op de vloer liggen veldstenen met een laagje granietgruis.
Op de keldervloer werden de overledenen in liggende, gehurkte of zittende houding gelegd. Diverse grafgiften, zoals wapenen, sieraden en aarden bekers vulden de verdere ruimte. Deze bekers worden ten onrechte urnen genoemd, aangezien een urn uitsluitend bedoeld is voor crematieresten.
De kelders lagen op enige afstand van nederzettingen. Het nut daarvan was dat de overledenen niet alleen dicht bij de levenden rustten en dat ze veilig waren voor de vraatzucht van wilde dieren.
Een hunebed werd gezien als een plek van rust voor de overledene maar ook een plek van bescherming voor de levenden. Dit omdat het hunebed werd afgesloten waardoor het een gevangenis werd voor de dode. Er was namelijk grote angst voor eventuele boze geesten.
Van tijd tot tijd werden de hunebedden geruimd om plaats te maken voor anderen. Alleen al uit het hunebed te Havelte kwamen scherven te voorschijn van tenminste 660 stuks vaatwerk en uit dat te Drouwen van ruim 400 stuks. Het was allemaal van goede kwaliteit. In Nederland zijn geen hunebedden gevonden met complete inhoud. Dit heeft te maken met de omringende venen die de beenderen hebben ontkalkt. Hierdoor onstond een versnelde vertering.
Betekenis houding
De meeste overledenen werden gebonden in een gehurkte of zittende houding. Dit werd gedaan om verschillende redenen: